DUVAR – Bundan 105 yıl evvel Çarlık Rusya’sında yaşanan Ekim İhtilali’nde Vladimir Lenin önderliğinde Bolşevikler iktidarı ele geçirip dünya tarihine çok daha farklı bir sayfa ekledi.
Peki Ekim İhtilali neden anılmaya paha? Sovyetler Birliği’nin yıkılması Ekim Devrimi’nin de hezimeti manasına mı geliyor? Sovyetler Birliği neyi başardı, nerede eksik kaldı? Leninizm bugünün dünyasına nasıl bir cevap verebilir? Tüm bunları Hindistanlı Marksist tarihçi Vijay Prashad ile konuştuk.
BİR YILDÖNÜMÜ NEDEN KUTLANMAYA BEDEL?
Öncelikle genel olarak ‘yıldönümü’ kavramıyla kelama başlayabiliriz. Kelamlık manası olarak yıldönümünden bahsedecek olursak çok genel bir tarif yapabiliriz. Takvimlerde ya da ansiklopedilerde bulunan ‘tarihte bugün’ sayfası ve oradaki pek çok önemli-önemsiz tarihi düşünelim mesela. Bu olayların her biri yıldönümlerinde anılmıyor. Ekim Devrimi’ni anmak bu manada ne söz ediyor olabilir?
İnsanlar eğlenceli şeylerdir. Hatırladığınız birinci yıldönümü büyük ihtimalle doğum gününüzdür. Anne babanınız size bir pasta yapar, bir kutlama düzenler, tüm aile toplanır, beşerler yer içer, sizin doğmuş olmanızdan mutludurlar… İnsanların pek çok ritüeli vardır. Birisi öldüğünde de yıldönümlerinde bazen aileler ölenin anısını yaşatmak ve birbirlerine takviye olmanın bir yolunu bulmak için bir ortaya gelir. Kaybetme duygusu paylaşılır. Beşerler ritüellerin kararı altında yaşar.
Ya da birtakım ritüellerimiz ayın ve güneşin hareketlerine nazaran düzenlenir. Hasat vakti, hasat şenlikleri düzenlenir mesela. Tabiatın cömertliğini kutlayanlar, makûs bir hasat olduğu vakit kederi paylaşmak üzere tekrar toplanır. Ritüel ile bir şeyi kutlama, insan tecrübesinin dışarısında olan bir şey değil. Sonsuz geri dönüş miti üzere: Her yıl bir doğum günü, her yıl bir mevt yıldönümü, her yıl 2-3 hasat festivali…
O halde bu durum neden sosyalizmi kurmak isteyenler için farklı olsun ki? Biz de insanız ve biz de insanların ritüellerin kararı altında yaşıyoruz. Sosyalist cephede iki çeşit kıymetli ritüelden bahsedebiliriz. Birincisi tarihteki şehitler ve olaylar. Arbede içinde savaşan ve ölenler ya da tekrar kaybedilmiş farklı cinsten ayaklanmalar. Savaşmış insanları hatırlamak istiyoruz. O denli biri tarafından öldürülmüş olmalarına da gerek yok, yalnızca ‘ölmüş’ bile olabilirler. Fakat gayret içerisinde oradalardı. Biz Hindistan’da Bhagat Singh’i daima hatırlayacağız. Şimdi 23 yaşındayken 1931’da öldürüldü. Türkiye’de siz Nazım Hikmet’i hatırlayacaksınız. Memleketler arası solun en kuvvetli seslerinden biriydi.
Vijay Prashad ‘SOSYALİST GELENEĞİN OLAĞANÜSTÜ OLAYLARI’
İnsanlar üzere olayları da hatırlıyoruz. Ayaklanmalar dikkate pahadır, birden fazla kazanamamıştır, fakat biz yeniden de anıyoruz…
Bunlar yapılıyor evet, fakat bir şey daha var ki harikulâde. Sosyalist gelenekte birtakım harika olaylar var, bunlar her yıl düzenlenen başarısız tecrübe anmalarından daha farklı. Doğal sizin siyasi yörüngenize nazaran farklıdır ancak bana sorarsanız bu türlü 4-5 fevkalâde olay var. Bunlardan bir tanesi elbette Ekim Devrimi’nin yerleştirilmesi. 1917 yılının ekim-kasımında yaşananlar olağanüstü şeyler. İnsanlık tarihinde birinci sefer, hayli sıradan beşerler devleti ele geçirdi. Buna emsal bir ihtilale örnek vermek gerekirse 1804’te Haiti’de yaşanan ihtilalden bahsedebiliriz. Fakat Haiti İhtilali tıpkı vakitte ihtilali global bir karaktere bürüyememişti. Kısmen 1804 yılında Haiti’nin sahip olduğu teknoloji düzeyi nedeniyle. Bundan da öte ihtilal çok kısa bir müddette ABD ve Fransa tarafından boğulduğu için. Sovyetler boğulmaya karşı savaşabildi ve 70 yıl hayatta kalabildi. Düşününce inanılmaz bir şey bu. Bir insan hayatı demek. Sovyetler Birliği’nin var olduğu vakit aralığının kısalığına her vakit şaşırmışımdır.
Biz birebir vakitte Çin Devrimi’nin doğuşunu da kutluyoruz. 1949’da yaşanan bu ihtilal de sıra dışı bir olaydır. İnanılmayacak kadar fakir köylüler Japonya’yı yendi, burjuvaziyi yendi ve boğulma tehditlerine karşı koyabildi. Lisana kolay. Kore’de bir ihtilal yaratmaya çalıştılar, ki bir yerden sonra bastırıldı. Fakat yeniden de Çin Devrimi’nin zaferini kutluyoruz.
Bazı beşerler, herkes değil, Vietnam’daki akıl almaz zaferi hatırlamaya devam ediyor. Vietnam’da iki zafer kazanıldı: Birincisi 1945, oburu 1975. Birtakım beşerler bu tarihleri anıyor, geleneği hatırlayan beşerler. Ve son olarak tahminen de en inanılmaz olanı elbette 1959’daki Küba İhtilali. Bir avuç insan kitlesel bir ayaklanma başlatıp çok derecede gaddar bir polis devletini yıkabildi. Ve akabinde muvaffakiyetin devamını sağlayabildiler.
En nihayetinde hepimiz insanız ve pek çok şeyi anıyoruz. Lakin bunlar özel şeyler zira sıradan insanların binlerce yıllık çürümüş sisteme ‘Hayır, teşekkür ederiz’ dedikleri anlar. Sovyetler yalnızca 1917’nin şubat-martında Çar’ı ya da ekim-kasımında Kerenski Hükümeti’ni (1) yıkmadı; binlerce yıllık düzeni yıktılar.
TEORİYİ İNSANLARLA BULUŞTURAN TÜNELLER
‘Arap Baharı, Libya Kışı’ isimli kitabınızın şimdi başında Karl Marx’ın devrimciler için kullandığı ‘köstebek’ metaforunu hatırlatmıştınız. İhtilalleri köstebeklerin yeryüzüne çıktığı anlar olarak bedellendirilen örnekte asıl kıymetli olanın üst çıkıştan evvel kazılan tüneller olduğunu görüyoruz. Tüneller için harcanan emeğin, ihtilalin muvaffakiyetini belirleyeceğini varsayacak olursak Ekim İhtilali hakkında neler söyleyebiliriz?
Ekim Devrimi’nin yüzüncü yıldönümünde, Hindistan’da LeftWord Books olarak Cecilia Bobrovskaya’nın anılarını yine bastık. Sıradan bir Bolşevik olan Bobrovskaya, inanılmaz birisiydi, anılarını tekrar basıyor olmak beni çok heveslendirmişti. Neden mi? İhtilalden sonra Bobrovskaya çok küçük bir apartman dairesinde yaşamaktadır. Biri Lenin’e gelip Bobrovskaya’nın epey makus şartlarda yaşadığını söyler. Lenin de Bobrovskaya’nın tüm Bolşeviklerin yaşadığı topluluğa taşınması talimatını verir. (Bilmiyorum biliyor musunuz, topluluk derken Moskova’da devrim öncesi Bolşevik ve kimi Bolşevik olmayan devrimci emektarlar için ayrılmış bir toplu konut biriminden bahsediyoruz.) Böylelikle Bobrovskaya topluluğa katılır. Etrafındakiler ise bir mühlet sonra anılarını yazması gerektiği konusunda Bobrovskaya’ya ısrar ederler.
Anılarındaki dikkat cazip şey ise şudur. Bobrovskaya dindar bir Yahudi ailede doğar büyür. Konutun babası çalışmak yerine dua etmekle meşguldür. Anne ise çamaşırcı olarak çalışır. Çok güç şartların olduğu bir ev… Vakit içerisinde Bobrovskaya da sertleşir, sendikalara katılır, aşarı mert bir örgütçüye dönüşür, sonuç olarak Rusya Toplumsal Demokrat Emekçi Partisi’ne (RSDİP) katılır, daha sonra bu partinin Bolşevik kanadında yer alır… Lenin sürgündeyken Bobrovskaya kurye olarak Rusya’dan İsviçre’ye ileti taşır, sonra onun bildirilerini da Çar’ın imparatorluğuna getirir. Gazeteleri zar güç insanlara ulaştırır, Petersburg’da, Moskova’da üniteleri örgütler…
Çok lakin çok ilgi cazibeli bir hayat! İşte bu kitap size tünellerin nasıl inşa edildiğini anlatıyor. Devasa disiplin ve uğraş ile inşa ediliyor. Biri Bobrovskaya’nın öyküsünü sevebilir, lakin onun üzere pek çok Bolşevik var. Hayatlarını sendikalarda geçiren, halk uğraşını, bayan gayretini yükselten… Ya da çocukları savaşa giden anneler…
Solun partisinin yapması gereken halk gayretlerine eşlik etmektir. Öncü partinin yapması gereken budur. Öncü, bir zirveye tırmanıp sonra da “Hey dinleyin, benim yanıma gelin” demez. İnsanların inancını inşa eder, insanlara öncülük eder… Zira teorisi olan bir gelenekten geliyorsunuzdur. Neler olduğunu tahminen kısmen anlayabilirsiniz, en azından yalnızca uğraş eden birinden daha uygun anlayabilirsiniz. Bobrovskaya üzere öncü beşerler gelip insanları bu teori ile buluşturur.
Mesela Bobrovskaya fabrika toplantılarında konuşur. Bu da onu epeyce saygıdeğer kılar. Zira her gün oradadır. Disiplinli ve kabiliyetli bir insan. İşte Çar İmparatorluğu’nun altında Bobrovskaya gibiler tünel kazıyordu. O, en büyük köstebeklerden bir tanesiydi ve RSDİP’in içerisinde onun üzere on binlercesi vardı. Lenin’den talimatları alıyorlardı. Lenin’in kıymetli özelliği de burada duruyor, hareketin içerisindeki en yeterli sentezleyiciydi. Çar İmparatorluğu’nun her noktasından raporlara ulaşıyor, bu raporları sentezleyip geri göndermek üzere “Bu konudan benim düşüncem şudur, insanların durumu ve ruh hali şudur” üzere bir rapor hazırlıyordu. Yani o denli başından geçen rastgele bir şeyi söylemiyordu. Komünist bir örgütün önderi bir sentezleyicidir. Tırnak içerisinde söylemek gerekirse illa ‘orijinal düşünürler’ değildirler. O denli bir argümanları da yoktur. Hareketin sesi ve sentezleyicisidirler, çok kilit bir rol bu. Lenin sentezlere dayanan talimatlar gönderiyordu lakin Bobrovskaya ve onun gibilerin sayesinde. Ki biliyorsunuz ki pek birçok da bu yolda öldü. Tüneli yaratan bunlardı.
‘KIRSALDA SOSYALİST BİRLİĞİ KURMANIN ZORULUĞU’
Sizce Ekim Devrimi’nin yeteri kadar tüneli kazıldı mı? Ya da köstebekler yeri geldiğinde üst çıkabildiler mi?
Hayır, kazmadılar. Zira RSDİP’in, Bolşevik kanadın en büyük eksikliklerinden bir tanesi kırsaldaydı. Kırsal bölgelerde çok daha güçsüzlerdi. Evvelki siyasi yapılanma olan Narodnikler orada daha büyük bir rol oynuyordu. Rusya’nın birtakım bölgelerinde RSDİP’in başka kanadı Menşevikler daha büyük bir rol oynuyordu. Bunların yanı sıra bir çeşit ziraî sosyalistler vardı. Bolşevikler başta çoğunlukla fabrika odaklı kentsel bir siyasi yapılanma oldu. Çar’ın imparatorluğu için bu çok da uygun değildi, zira ülkenin ezici bir kısmı sırtını ziraî iktisada dayıyordu. İmparatorluğun yalnızca Avrupa’ya yakın bir kısmının bir ölçüde endüstriyel olduğunu söyleyebilirdik.
Dolayısıyla ziraî alanda yeteri kadarda tünel kazımı yapılmadı. Bu nedenle birinci 10 yılda çok fazla kusur yaptılar. Buna mecburî kolektivizasyon üzere uygulamalar da dahil. Sanırım tarım konusunu yeterli kavrayamamışlardı, köylülere gereğince eşlik etmemişlerdi. Köylülükle ilgili ‘kulaklar’ üzere teorileri vardı ancak örgütlerinin ta kendisi alanda güçlü değildi. Aslında bakarsanız Çin ve Vietnam hariç tüm sol hareketler için de tıpkı yorumu yapabiliriz, kırsal alanda bir zayıflık var, bu bir gerçek.
Bu zayıflığın nedenlerinden bir adedini size söyleyeyim. Bunu Hindistan’da fark ediyoruz. Dürüst olalım, komünistler o denli yerden biten şeyler değil, bir sürecin sonucunda ortaya çıkıyorlar. Münasebetiyle epey uzak bir kırsal bölgede birisi doğar doğmaz ben komünistim diyemiyor. Bu yüzden bir komünistin kırsala gitmesi gerekiyor. Zira orada beşerler çaba veriyor. Çeşitli uğraş tipleri bunlar, tarihinde bunlar var lakin kendi kendine komünizm üretmiyorlar. Yanlışım varsa düzeltin lütfen tüm tecrübelere hakim değilim lakin bildiğim kadarıyla kırsalda kendi kendine ortaya çıkmış bir komünizm yok. Çin’de bile, birinin teoriyle kırsala gitmesi gerekiyordu. Bunu yapan da Şangay merkezli kent komünistleriydi.
Çar İmparatorluğu üzere yerlerle komünistler bunu yaptıklarında çabucak göze çarpıyorlardı ve güvenlik güçlerince öldürülüyorlardı. Bunu Afganistan’da gördük. Beşerler komünistlerin çoğunlukla kent merkezli oluşunu eleştiriyor. Bunun nedeni kırsalda çok fazla yoldaşın öldürülmüş olması! Hatta tıpkı durumu Türkiye için de söyleyebiliriz, diktatörlük periyodunda kırsala çıktıklarında büyük zorluk yaşadılar. Öldürülmedilerse tutuklandılar ya da sürgüne gönderildiler. Meğer kentlerde onları saklayabilirsin. Küçük bir kentte kolay göze çarparsınız ve polis sizi çok çabuk yakalayabilir. Başka taraftan daha büyük kentlerde çok daha fazla insan, çok daha ağır bir halde yaşıyor. Siz de bir halde içinde kaybolup gidebilirsiniz.
Kırsalın tersine fabrikalarda komünistler kendi kendine üretilir. Kırsalda tahminen şahsına münhasır örnekler vardır lakin genel olarak bu durumdan bahsedemeyiz. Sorumuz Bolşevikler bir yanılgı yaptı mı yapmadı mı değil, soru kırsalda birbirine bağlı sosyalist bir birliği kurmanın zorluğu.
‘LENİN’İN ATILIMI HÂLÂ BOZULMUŞ DEĞİL’
Biraz bugüne doğru gelelim. Bir süredir sıkça duyduğumuz bir tanım var ‘21’inci yüzyıl sosyalizmi’. Kimi sol-sosyalist hareketler ideolojik art planlarını bu türlü isimlendirmeyi tercih ediyor. Sosyalizm gerçekten çağdan çağa farklılık gösterebilen bir şey mi? Öyleyse bugün ‘21’inci yüzyıl Leninizmi’nden de kelam edebilir miyiz?
Yüzyıllar insan eseridir. Artık size “3’üncü yüzyıl ile 4’üncü yüzyıl arasındaki farklar nedir” diye sorsam ne diyebilirsiniz? Tıpkı şey 20 ve 21’inci yüzyıllar için de geçerli. Bunlar takvimlerin aktarımlarıdır. Sorulması gereken soru bu nedenle temelde şudur “21’inci yüzyıl sosyalizmi derken ne demek istiyoruz?” Ben çoklukla böylesi tabirlerin fazla bir içeriği olmadığını düşünüyorum. Çağımızda sosyalizm niyetini yine canlandırmak mı? Tamam bu yeterli bir çıkış noktası lakin içeriği nedir?
Bence Lenin’in en büyük atılımı, sosyalizmin öncelikle endüstrileşmiş ülkelerde gerçekleşeceği varsayımını yıkmasıdır. Marksist öngörü buydu. Lenin illa bu türlü bir durum olmadığını hatta tahminen tam zıddının gerçek olduğunu, en zayıf halkaya yüklenebileceğini, ihtilalin böylelikle yaratılabileceğini fakat daha sonra üretici güçleri inşa etmek gerekeceğini gösterdi. İşte Lenin’in büyük atılımı budur. Geleneği şahane bir formda ileriye taşıdı. Bu da şimdi hâlâ bozulmamış görünüyor. Mesela Çin’in tarihini hepimiz gördük. Çin üretici güçlerin inşaatı etrafından zigzaglar çiziyor, ülke içerisindeki milyoner sınıfla uğraş ediyor. Çin’de yaşananlarda ve hatta Hindistan’daki çabalarda Lenin anlayışının çekirdeğini geçersiz kılan hiçbir şey yok.
Benim rastgele bir şeyin 21’inci yüzyıl versiyonuna ihtiyacım olduğunu düşünmüyorum. İhtiyacım olan şey Marksizmin bir din olmadığını kabul etmek. Kapitalizmin bir eleştirisi olan Marksizmin 19’uncu yüzyılın değil, bugünün kapitalizmini eleştirdiği gerçeğine gereksinimim var. Bu nedenle kapitalizmin bugün nasıl varlığını sürdürdüğünü en uygun biçimde kavramak gerekiyor. Büyük fabrikalardaki yıkım, dijital teknolojinin kullanımı, irtibat ve ulaşım alanındaki inanılmaz ilerleme… Bunlar kapitalizmin karakterini değiştiren şeyler: Kâr yapma imkanlarını arttırdı, devasa boyutlarda artı bedel üretti ve bu da finansallaşmayı yarattı.
Tüm bunlar Marx tarafından gösterilen şeyler. Fakat tekrar de Marx nasıl olur da kendinden 160 yıl sonra yaşananları öngörebilir? Kendisi bir peygamber falan değil ki? Sermayenin çok uygun bir eleştirmeniydi. Kapitalizmin özünü hâlâ ziyan görmeden varlığını koruduğu için Marksizm de hayati değerini koruyor. Lakin Marksizm ampirik gerçekliğe bakar. Artık, bugünün ampirik gerçekliğinin dışarısında bir sosyalizm inşa etmek isterseniz, bu katiyetle Ekim Devrimi’nin bir yansıması olmayacak. Sovyetler Birliği’nde 1970’lerde planlama alanında kullanılan tüm bilgisayar kapasitesi muhtemelen şu anda sizin telefonunuzun içerisindedir. Muhtemelen akıllı telefonlarınız, onların tüm bilgisayar kapasitelerine bedeldir. Bugün bir ekonomik modeli planlama kapasitemiz inanılmaz derecede farklı.
Dolayısıyla bizim bugünkü teknolojilere, bugünkü artı kıymete, bugünkü insan kapasitesine dayanan bir sosyalizm üretmemiz gerekiyor. Buna şayet ’21’inci yüzyıl sosyalizmi’ demek isterseniz bir sorun yok. Lakin ben yalnızca ‘sosyalizm’ diyorum. Ortada yeni bir şey yok; kapitalist bağların ötesine geçmek için verilen birebir uğraştan bahsediyoruz. Faşizan eğilimlere kıyasla daha eşitlikçi bir sistemi kurmak…
‘’SOVYETLER’DE İNSAN HAKLARI YOKTU’ DİYEMEZSİNİZ’
Faşizan eğilimlerden kelam etmişken, tahminen son olarak bugün dünyada yükselen sağ dalgaya dair konuşabiliriz. Dünyanın pek çok bölgesinde çok sağın ve faşist eğilimlerin önemli manada güç kazandığını hatta kimi vakit iktidara geldiğini görüyoruz. Sol kanatsa kimi vakit uğraşını kendini böylesi akımların karşısında tanımlayarak veriyor. Solun bir ‘anti’ hareket içerisine sıkışma riskinden kelam edebilir miyiz? Böylesi bir sağ yükselişe karşı yalnızca bir karşı hareket mi olmak gerekiyor? Yoksa daha kapsamlı bir sınırın inşası faşist yükselişe karşı çabayı de içerisinde barındırabilir mi?
Sovyetler Birliği 1991’de çöktükten sonra Batı ülkelerinde çöküşü arzulayanlar tarafından sınırsızca yürütülen bir uğraş vardı: Sovyet tecrübesini büsbütün başarısız resmetmek. Öteki Doğu Avrupa örnekleri için de tıpkı şey kelam konusuydu: ‘Otoriter’, ‘başarısız’ ya da ‘insan haklarının tamamen unutulduğu’ tecrübeler olarak sunuldu. O periyot 1990’lı yıllarda bu hamlesi geri ittirecek bir imkân da yoktu. Bir rutin haline dönüştü ve sol kanat tarihçiler bile çıkıp bir kelam söyleyemedi. Aksi takdirde ‘Stalin savunucusu’ ilan edilirlerdi. İnsanları itibarsızlaştırmanın sonsuz yolu vardı.
Biz Sovyetler Birliği hakkında gerçeği sunmaya çalışıyoruz. Gerçek şu ki birinci yıllarında Sovyetler Birliği kürtajın her halükârda yasallaştığı birinci ülkeydi. Bayanların ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğu, eşit miras haklarının geçerli olduğu, bayanların Batı’dan çok daha evvel seçme ve seçilme hakkı kazandığı bir yerdi… Tüm bu saydıklarımız yalnızca bir başlık altında yer alıyor. Daha pek çok başlık var: Birinci kararnamelerinden bir tanesi toprak hakkındaydı, Çarlık İmparatorluğu’nda okuryazarlık oranları yerlerdeydi, yüzde 20’lerden bahsediyoruz. 25 yılda bu oran neredeyse yüzde 80’lere, 1950’lerde ise yüzde 100 okuryazarlık oranına ulaşıldı.
Sovyetler Birliği’ndeki ilerlemeler hakikaten inanılması güç ilerlemeler. Açlık üzere bir şeyin yok edilmesi örneğin. Evet, geniş bir tüketim eserleri yelpazesine ulaşmak mümkün değildi. Lakin açlık, okuma yazma yoksunluğu üzere onur kırıcı durumlarla da karşılaşmıyordunuz. Biz insan haklarından bahsederken aslında bir formda burjuva haklardan kelam ediyoruz. Oy kullanma hakkı, söz özgürlüğü üzere. Bunlar sahiden de değerli haklar. İsimlerine ‘burjuva haklar’ deyip bir köşeye atmak istemiyorum. Söz özgürlüğü çok ancak çok değerli bir hak, siyasi kurumların var olabilmesi çok kıymetli bir hak. Lakin açlığın ortadan kaldırılması da bir insan hakkı. Bir konuta sahip olmak da bir insan hakkı. Bu yüzden kalkıp ‘Sovyetler Birliği’nde insan hakları yoktu’ diyemezsiniz.
‘ÜTOPYAMIZI ÇALDILAR, GERİ KAZANMALIYIZ’
Pek çok hakkı muhafazayı başarabilmişlerdi. Lakin biz Sovyetler Birliği’ne karşı yürütülen bu inanılmaz kampanyaya karşı çıkmayı başaramadık. Cezasını ise artık çekiyoruz. O tarihten bu yana gelen jenerasyonlar kapitalizmde bir şeylerin yanlış olduğunu lisana getirmek istiyor, anti kapitalistler. Lakin istedikleri şeye sosyalizm demeye istekli değiller, zira ütopyamız bizden çalındı. Daha farklı bir şey hayal etme kapasitesini bizden çaldılar. Bu nedenle tüm bu nesiller bu türlü büyüyüp yalnızca kapitalizmin eleştirisi noktasına kadar gelebildi, bir sonraki adımı atmaya gönülsüzler. Zira bir sonraki adımı attıklarında otoriterliği savunmaktan telaşlılar. İnsanların ya böylesi bir pozisyonu savunmak için kâfi bilgileri, ya da kâfi cüretleri yok. Zira bunu savunmanın cezası çok büyük. O denli kolay değil oturup “Yani aslında bence Sovyetler Birliği harika şeyler yaptı” ya da “Doğu Almanya inanılmaz şeyler başardı” demek. Alışılmış ki çok fazla yanılgı vardı, bunların farkına varalım lakin mesela Doğu Almanya hakikaten 45 yıl içerisinde çok şey yaptı. Lakin bunları söylemeye pek alan açılmıyor.
Örnek vermek gerekirse ben pek çok Afganistanlı komünist ile röportaj yaptım ve 1978 Sevr Devrimi’nden her şeyin yıkıldığı 1980’lerin ortalarına kadar Afganistan hükümeti üzerine çok çalıştım. İnanılması güç şeyleri başarmışlar. Kırsaldaki okuma yazama seferberliğine katılmak üzere binlerce genç gönderilmiş. Vaktinde Kübalıların yaptıklarına çok benzeri bir biçimde. Küba da fecî okuryazarlık oranlarından yüzde 100 oranına ulaştı. Sık sık Küba’da bulunuyorum, ülkede şöyle bir dolaştığınızda insanların ne kadar eğitimli olduklarını görüyorsunuz. Beşerler yaşananları anlıyor, gidip de üç beş palavra haberin peşinden koşmuyor. Bunlar insan ömrünün kıymetli elementleri…
Özetle ütopyamız bizim elimizden çalındı ve bizim onu geri kazanmamız gerekiyor.
1) Aleksandr Kerenski: Şubat Devrimi’nden sonra kurulan süreksiz hükümetin son başbakanı, Sosyalist Devrimciler üyesi.
